Onvoorwaardelijke liefde

Als het om liefde gaat, wordt vaak gesproken over onvoorwaardelijke liefde. En als er onvoorwaardelijke liefde bestaat, dan moet er ook voorwaardelijke liefde bestaan.

Voorwaardelijke liefde
Voorwaardelijke liefde betekent dat liefde aan voorwaarden gebonden is. Voorwaardelijke liefde is liefde die alleen kan bestaan als er aan die voorwaarden voldaan wordt. Het betekent: ik hou alleen van jou als…

Als we voorwaarden stellen aan liefde dan zeggen we dat de ander aan die voorwaarden moet voldoen om onze liefde te kunnen ontvangen. We gaan er daarbij vanuit dat die ander onze liefde wel graag wil krijgen. Zo graag dat hij of zij bereid zal zijn om aan die voorwaarden te voldoen. We gaan er vanuit dat de ander behoeftig is aan onze liefde. En daarmee gebruiken we die behoeftigheid om het gedrag van die ander af te dwingen. Voorwaarden stellen aan liefde is daarmee emotionele chantage.

We houden van iemand als we die persoon waarderen. Als we iemand hoog hebben zitten. Als we iemand hoogachten. Wanneer we denken dat de ander onze liefde nodig heeft, en zodanig nodig heeft dat hij zijn gedrag wel zal aanpassen aan onze wensen om die liefde maar te kunnen krijgen, dan getuigt dat niet bepaald van hoogachting.

Bij het stellen van voorwaarden aan liefde gaan we er vanuit dat de ander onze liefde nodig heeft. En dat wij, door die liefde te rantsoeneren (voorwaardelijk te maken), gebruik kunnen maken van die behoeftigheid om daarmee gedrag van die ander te kunnen afdwingen. Voorwaardelijk van iemand houden betekent dat je vindt dat je boven die ander staat. Voorwaardelijke liefde betekent dat de ander jouw liefde meer nodig heeft dan andersom. Voorwaardelijke liefde is daarmee gebaseerd op minachting.

Liefde geven/krijgen
Voor het bestaan van voorwaardelijke liefde is het dus noodzakelijk dat liefde iets is dat we kunnen krijgen. Of niet, als we ons niet naar de gestelde voorwaarden gedragen. Dat liefde iets is dat ons ook kan worden ontzegd. Iets dat we kunnen verliezen, als we ons niet gedragen naar de gestelde voorwaarden. Dat liefde überhaupt iets is dat we kunnen geven of krijgen. En daarmee dus kunnen afdwingen of ontzeggen.

Liefde is een gevoel. En een gevoel is iets dat je voelt. Liefde voor iemand is dus iets dat je voelt. Een gevoel kun je hebben. Maar een gevoel kun je niet weggeven. Ik kan mijn gevoel niet aan jou overhandigen. Liefde kan daarmee noch gegeven, noch gekregen worden. Liefde voor een ander kan alleen gevoeld worden. En dat gevoel kun je aan de ander laten zien.

In de meeste gevallen zal het laten zien van dat gevoel, door de ander worden gewaardeerd. Maar dat betekent nog niet dat je daarmee liefde aan die ander geeft. Er valt niks te geven (er valt alleen iets te voelen), en er valt dus ook niks te rantsoeneren of te ontzeggen. Of te krijgen/ontberen. Als een ander laat zien dat hij van je houdt, dan geeft hij je niks. Hij laat alleen zijn gevoel zien. Je krijgt dan niks, maar je neemt waar dat de ander van je houdt. Je neemt het gevoel van de ander waar. Dat is alles. Maar we vinden het wel fijn om dit waar te nemen.

Dat we dit op prijs stellen, betekent nog niet dat we het kunnen afdwingen. We kunnen een gevoel niet gebruiken als handelswaar. We kunnen niet zeggen: als jij je naar mijn voorkeur gedraagt, dan krijg jij mijn gevoel van liefde voor jou. Er valt niets te krijgen. En omdat er niets te krijgen valt, valt er ook niets te geven. Geven of krijgen van liefde is dus een illusie. Een illusie die gebruikt wordt om gedrag af te dwingen. Voorwaarden stellen aan liefde is dus onmogelijk. Voorwaardelijke liefde is namelijk helemaal geen liefde. Voorwaardelijke liefde is chantage op basis van een illusie. De illusie dat je liefde kunt krijgen. ‘Voorwaardelijke liefde’ is daarmee een contradictio in terminis.

Liefde kan niet anders zijn dan onvoorwaardelijk. Zodra er voorwaarden aan gesteld worden, is er geen sprake meer van liefde, maar van minachting. En minachting is simpelweg geen liefde. De uitspraak ‘onvoorwaardelijke liefde’ is daarmee een pleonasme. Het is een taal/stijlfout. Net zoals een ‘ronde cirkel’, of een ‘grote reus’. Liefde is altijd onvoorwaardelijke liefde, anders is het simpelweg geen liefde.

Eeuwige liefde
Echte liefde ( = onvoorwaardelijke liefde = liefde) kan daarmee ook niet over gaan. Het idee dat liefde kapot kan gaan is ook gebaseerd op de gedachte dat liefde verbonden is aan voorwaarden. Het idee is gebaseerd op de gedachte dat liefde onder bepaalde voorwaarden kan verdwijnen. Dat liefde voor een ander kan verdwijnen als die ander zich op een bepaalde manier gedraagt (of juist niet gedraagt). Het is eigenlijk een omkering van het principe achter voorwaardelijke liefde. Het zegt: liefde kan alleen blijven bestaan als de ander zich niet (of juist wel) op een bepaalde manier gedraagt. Het is voorwaardelijk.

En omdat liefde alleen maar onvoorwaardelijk kan zijn, bestaan er geen voorwaarden aan. En er bestaan dus ook geen voorwaarden waaronder liefde kan verdwijnen. Liefde is daarmee per definitie onvergankelijk. Er bestaan gewoon geen voorwaarden waardoor liefde kan verdwijnen omdat er geen voorwaarden aan liefde bestaan. Liefde die over gaat, is/was geen liefde. Liefde is dus altijd eeuwige liefde (het kan niet anders) en ook ‘eeuwige liefde’ is daarmee dus een pleonasme.

Superieure liefde
Voorwaardelijk maken van liefde is dus gebaseerd op een gevoel van superioriteit: de ander heeft mijn liefde harder nodig dan andersom. Oftewel: mijn "liefde" is meer waard. En daarmee kan ik gedrag afdwingen van die ander. Voorwaardelijke liefde heeft dus de bedoeling macht over de ander te verkrijgen.

Maar daarmee zeggen we ook dat we dat specifieke gedrag van die ander nodig hebben. We ervaren de noodzaak om het gedrag van de ander te sturen om te kunnen leven zoals we willen leven. We ervaren de behoefte om het gedrag van anderen te controleren om zelf gelukkig te kunnen zijn. Dat de ander zich naar onze zin gedraagt, is een voorwaarde om zelf gelukkig te kunnen zijn. Een voorwaarde om van ons eigen leven, en dus van onszelf, te kunnen houden. En daarmee wordt de liefde voor onszelf dus ook voorwaardelijk.

Ook degene die zich laat misbruiken, stelt voorwaarden aan de liefde voor zichzelf. Hij kan alleen gelukkig zijn, van zijn leven (en dus van zichzelf) houden als een ander van hem houdt. Voorwaardelijke liefde voor een ander heeft dus altijd zijn oorsprong in voorwaardelijke liefde voor onszelf. Of je jezelf nu superieur opstelt en daarmee het benodigde gedrag van een ander afdwingt, of dat je je hierdoor laat misbruiken en je gedrag aanpast om de benodigde liefde te kunnen ontvangen, in beide gevallen gaan we uit van behoeftigheid. We hebben iets (gedrag/liefde) van de ander nodig om gelukkig te kunnen zijn. Zonder dat, zijn we incompleet en ongelukkig.

Voorwaardelijke liefde heeft dus altijd zijn oorsprong in voorwaardelijke liefde voor onszelf. En dus in het ontbreken van liefde voor ons zelf. Dat is de werkelijke betekenis achter de uitspraak: je kunt alleen van een ander houden als je van jezelf houdt.

Liefdesrelaties
Liefde (= onvoorwaardelijke liefde) kan dus onder geen enkele voorwaarde over gaan omdat er geen voorwaarden zijn aan het bestaan van liefde, en er dus ook geen voorwaarden kunnen bestaan aan het verdwijnen ervan. Toch kunnen relaties wel overgaan. Ik schrijf bewust de woorden ‘over’ en ‘gaan’ aan elkaar. Overgaan dus. Want dat is precies wat het is. Overgaan van de ene vorm naar de andere vorm.

Soms kunnen de wensen van mensen om hun leven vorm te geven tegenstrijdig zijn aan elkaar. Te tegenstrijdig om bijvoorbeeld samen een huishouding te kunnen blijven voeren. Iemand die bijvoorbeeld de wens heeft om in een vertrouwde omgeving te verblijven, tussen vertrouwde mensen, kan best houden van iemand wiens wens het is om voortdurend rond de wereld te reizen. In zo’n geval zou het geen daad van liefde zijn om het de ander onmogelijk te maken om zijn wens waar te maken. Ook dat zou een voorwaarde zijn, en dus geen liefde. In zo’n geval zal de relatie dus overgaan van de ene vorm naar de andere vorm. Niet meer bij elkaar, maar uit elkaar. Maar omdat liefde onvergankelijk is, blijft die liefde ondanks de afstand gewoon bestaan.

Exclusieve liefde, liefde voor maar één persoon, is daarmee ook een illusie. De gedachte dat je alleen liefde kunt (en mag) voelen voor degene met wie je op de een of andere manier een afspraak gemaakt hebt, is natuurlijk ook gewoon een voorwaardelijkheid. Het is een soort culturele afspraak. Een culturele voorwaarde. Niets of niemand kan bepalen wat je voelt, en dus kun je ook zonder een afspraak te maken, of zonder voortdurend samen te zijn, van iedereen houden van wie je houdt. Zo kun je ook prima van een ander houden als die ander er geen blijk van geeft van jou te houden. Liefde is immers geen handelswaar.

Liefde en vrijheid
Liefde is daarmee onverbrekelijk gekoppeld aan vrijheid. Iemand die werkelijk van je houdt zal je altijd alle vrijheid verlenen. Dat kan niet anders omdat het beperken van vrijheid een voorwaardelijkheid is, en voorwaardelijkheid en liefde zijn tegengesteld aan elkaar. Ze kunnen niet tegelijkertijd en samen bestaan. Mensen die werkelijk van je houden hebben dus geen andere keuze dan je alle vrijheid te verlenen, net zoals jij geen andere keuze hebt dan vrijheid te verlenen aan degenen van wie jij werkelijk houdt. Liefde is nou eenmaal onvoorwaardelijk, en onvoorwaardelijk betekent zonder voorwaarden.

De mate van vrijheid die iemand je gunt is dus onverbrekelijk verbonden aan de mate van liefde die hij/zij voor je voelt. Als iemand zegt: ‘ik hou van jou’, en hij probeert je vervolgens voorwaarden op te leggen (en dus je vrijheid te beperken) dan sprak hij niet de waarheid. Dit eenvoudige principe geldt voor alle situaties waarin mensen met elkaar omgaan. Zowel dus tussen twee mensen als in een collectief. Een regering bijvoorbeeld die beweert dat ze handelt uit liefde voor volk en vaderland, en vervolgens voorwaarden en onvrijheden oplegt aan dat volk, zo’n regering spreekt simpelweg niet de waarheid.

Onvoorwaardelijke liefde is dus een pleonasme. Een taalfout. Daarom verander ik de titel onderaan dit stukje alsnog in ‘Liefde’. Liefde is liefde en dus de enige liefde die bestaat.