Wat is macht?

Het woord macht roept allerlei associaties op. Maar wat is het eigenlijk?

Veel mensen denken bij het woord macht aan enge mannetjes in enge uniformen zoals Pinochet en Idi Amin. Deze types zie je steeds minder vaak. Is er dan ook sprake van minder macht?

Stelling: De macht van de één is de onvrijheid van de ander.

Macht is het vermogen om anderen je wil op te leggen. Het vermogen om andere mensen te laten doen (of laten) wat jij zegt. Dat houdt automatisch in dat die andere mensen dus niet meer kunnen doen wat ze zelf willen.

Macht leidt dus altijd tot onvrijheid. En onvrijheid leidt altijd tot macht, want niemand kiest zelf voor onvrijheid. Deze wordt altijd afgedwongen door iemand (persoon, instantie, overheid) met macht.

Macht komt in verschillende verschijningsvormen. Woorden als “invloed”en”controle” hebben een andere gevoelswaarde dan het woord “macht”, maar betekenen precies hetzelfde; er wordt andere mensen iets opgelegd. Dat betekent altijd onvrijheid. Macht van de één(en dus invloed en controle) floreert dus alleen bij de gratie van onvrijheid van de ander.

Strijden voor vrijheid is dus altijd strijden tegen macht.

Diegenen die zich geroepen voelen om de wereld te verbeteren of veranderen, beginnen meestal uit ideële overwegingen. Men heeft een ideaalbeeld voor ogen en gaat aan de slag. Er wordt bijvoorbeeld een politieke partij opgericht.

Al snel blijkt dat met het oprichten van die partij alleen, er niets verandert. Om het doel te bereiken, heb je invloed nodig. Invloed die je moet aanwenden om je ideaal te bereiken. Om die invloed te vergaren, word je gedwongen zo nu en dan van je principes en je idealen af te wijken want, er zijn mensen met andere principes en idealen die ook invloed willen. Als deze mensen hun ideaal verwezenlijken, dan komt er van jouw ideaal niks terecht. Je moet dus zorgen dat je de invloed (macht) van anderen afpakt.

Jij kunt alleen meer invloed krijgen als anderen minder invloed krijgen. Aangezien de anderen hun invloed niet zomaar af willen staan, wordt het een strijd. Een machtsstrijd. In deze strijd zul je alles moeten inzetten om te kunnen winnen, want dat doen de anderen namelijk ook. Bij deze strijd zijn zaken als principes en idealen maar lastige bagage, dus zolang de strijd niet gewonnen is, worden deze maar even opzij gezet. Anders kom je er nooit. Deze strijd heet “politiek”.

Als je succesvol bent, en je wint de strijd, dan kun je de idealen gaan verwezenlijken. Helaas is niet iedereen het met je eens, maar, je hebt gewonnen dus je hebt het nu voor het zeggen. Je kunt je wil opleggen. Je hebt macht.

Helaas blijven er mensen die andere idealen hebben, dus je moet je positie verdedigen. Mensen die het niet met je eens zijn, zijn lastig. Gelukkig kun je je macht, invloed en controle aanwenden om ze koest te houden. Bijvoorbeeld door de anderen zoveel mogelijk te verbieden, of door ze zo arm mogelijk te houden. Daardoor kun je ze verplichten om te doen wat jij wil, en hierdoor krijg je nog meer macht. Maar hoe voorkom je dat de mensen hiertegen in opstand komen?

Daarvoor heb je twee middelen ter beschikking: Angst en Geld.

Angst en geld zijn de vervoermiddelen van de macht. Door mensen bang te maken kun je ze verleiden om afstand te doen van hun vrijheid. En als mensen afstand doen van vrijheid krijgt je als machthebber meer macht.

Je wil bijvoorbeeld weten waar mensen uithangen of wat ze met elkaar bespreken. Dat gaan ze je niet zomaar vertellen. Mensen willen graag een beetje privacy. Dus dan maak je ze bang. Je zegt bijvoorbeeld dat het land doelwil is van terroristen en dat het elk moment mis kan gaan. Om die slechteriken op te sporen, is het nodig dat er overal camera’s komen en dat telefoongesprekken afgeluisterd worden. En je ziet dat de mensen hun vrijheid om in privacy te communiceren of te reizen zonder slag of stoot opgeven. Nu kun je ze allemaal in de gaten houden. Weer een beetje macht vergaard. Zo makkelijk is het.

Je maakt mensen voor zoveel mogelijk dingen bang. Al die dingen verbied je vervolgens. Wat schetst je verbazing; de mensen houden zich aan de verboden. Als dat geen macht is?!

Of je zegt dat we allemaal dood zullen gaan als we in de buurt van rokers komen. In het begin wordt er een beetje lacherig over gedaan, maar je zult zien, als je doorzet dan gaan de mensen het uiteindelijk geloven. Je kunt de mensen dan de vrijheid om te roken afnemen. Omdat ze bang zijn. Dat heb je toch maar mooi voor elkaar. Weer een beetje macht erbij.

Bijkomend voordeel is: je kunt de mensen die toch blijven roken grote sommen geld afhandig maken. Deze mensen bedreigen immers de gezondheid van zichzelf en anderen. En geld is toevallig het tweede vervoermiddel van macht.

Met geld is het net zoals met macht: heeft de één er meer van, dan heeft de ander er minder van. En vooral dat laatste is interessant voor jou als machthebber. Geld is immers vrijheid. Met geld kun mensen kiezen wat ze doen. Op vakantie gaan, goed eten, autorijden, iets kopen, minder hard werken, sparen voor iets moois.

Die vrijheid zit jou als machthebber natuurlijk niet lekker. Mensen moeten niet zelf doen wat ze willen, ze moeten doen wat jij wil! Dus pak je ze zoveel mogelijk geld af. Dan moeten ze wel doen wat jij wil. Werken bijvoorbeeld, in plaats van zelf nadenken.

Arme mensen zijn nou eenmaal makkelijker te sturen want ze moeten precies doen wat jij zegt om te kunnen overleven. Anders pak je ze gewoon nog meer geld af. Dat ze geen goed eten meer kunnen kopen voor hun kinderen is natuurlijk niet best voor de volksgezondheid, maar volksgezondheid…., wat boeit dat nou!

Bijkomend voordeel is dat jij als machthebber meer geld hebt en jij als machthebber dus nog meer kan doen wat je zelf wil. En dat is het opleggen van jouw wil aan anderen. Zo word je steeds machtiger. En je macht geeft je de vrijheid om precies te doen wat jij wil.

Het ideaal, waarom het allemaal begonnen is, ben je allang vergeten. Je zwaait er alleen zo nu en dan eens mee als je weer eens wordt aangevallen door anderen die op jouw macht uit zijn. En je laat er af en toe stukjes over publiceren in de kranten en op televisie. Die media doen precies wat jij zegt, want met al het geld dat je van de mensen hebt afgepakt, heb je die media allang in je zak. Zo denken de mensen dat het je helemaal niet te doen is om de macht, maar om het verbeteren van het land.

Prima. Zolang de mensen denken dat ze vrij zijn, protesteren ze niet. Eigenlijk veel gemakkelijker dan lopen schreeuwen met een uniform aan.

Pieter Stuurman