Macht

 

 

De meeste lezers zullen wel weten dat het onderwerp macht een rode draad is in al mijn stukjes. Macht en machtsverhoudingen zijn mijns inziens de oorzaak van veel (zo niet alle) ellende in de wereld.  

Vaak krijg ik de tegenwerping dat ik me zou bezondigen aan complotdenken. Dat is zeker niet het geval. De macht waarover ik het heb, is niets meer dan een mechanisme. Een logisch mechanisme waarvan je de werking op ieder moment kunt waarnemen als je de moeite neemt om ernaar te kijken. Het heeft helemaal niets met kwaadaardigheid of sinistere complotten te maken. Het heeft te maken met voorkeur.  

Dat macht aantrekkelijk is voor sommige mensen, zal niemand ontkennen. Er zijn altijd mensen die erop uit zijn en zo is het ook altijd geweest. In de loop van de geschiedenis heeft het geleid tot enorme machtsbolwerken zoals de koning- en keizerrijken, de macht van de kerk, van de grootindustriëlen tijdens de industriële revolutie en de macht van de grootste militaire en economische grootmachten van nu.  

Ondanks het feit dat macht voor veel mensen aantrekkelijk is, lukt het maar enkelen om daadwerkelijk macht te verkrijgen. Er zijn altijd meer mensen die macht willen, dan er mensen zijn die daadwerkelijk macht verwerven. Macht verwerven is namelijk niet gemakkelijk. Het vraagt een enorme, bijna monomane inspanning, waarbij alles opzij gezet moet worden om het doel te bereiken.  

Vanzelf gaat het dus niet. Om macht te verwerven moet je plannen maken. Slimme plannen, anders lukt het je niet. Er zijn immers meer kapers op de kust, en die maken ook slimme plannen. Wanneer jouw plan minder slim is dan het plan van je tegenstrever, dan behaal jij niet je doel, maar is het die tegenstrever die dat doet.  

Macht (iedere macht) begint dus met de intentie macht te verwerven. Die intentie is gebaseerd op de overtuiging dat macht waardevol is en dat de strijd om die macht te verwerven dus de moeite waard is. Het moet het hoogste doel zijn. Een doel dat rücksichtslos nagestreefd moet worden. Iedere terughoudendheid als gevolg van bedenkingen, is een nadeel. Simpelweg omdat er altijd tegenstrevers zijn die deze bedenkingen niet hebben, of bereid zijn ze aan de kant te zetten.   

Dit betekent dus dat degenen die werkelijk macht hebben, altijd degenen zijn die er het best in geslaagd zijn die macht te verwerven. Het zijn degenen die het mechanisme van macht het best begrijpen, en daar het slimst mee omgegaan zijn. Het zijn degenen die bereid waren alles opzij te zetten (meer dan hun tegenstrevers) om hun doel te bereiken, en daarbij alle zijdelingse overwegingen overboord gezet hebben. Anders waren ze links of rechts ingehaald door andere machtszoekers. Machtszoekers die rücksichtsloser waren dan zij.  

Als macht dus niet je hoogste doel is, dan bereik je dat doel niet. Om de doodsimpele reden dat er dan anderen zijn die beter uitgerust zijn dan jij en jou voorbijstreven. Het betekent dat degenen die daadwerkelijk macht verworven hebben, per definitie rücksichtslos zijn, en dus bereid zijn er alles voor te doen, inclusief liegen, manipuleren en verder alles dat nodig is voor het bereiken van het doel. Ook als dat ten koste gaat van anderen.  

Maar rücksichtslos is iets anders dan kwaadaardig. Mensen die macht nastreven zullen zichzelf dan ook nooit beleven als kwaadaardig. Ze begrijpen gewoon dat dit soort zaken noodzakelijk zijn om te kunnen zijn wat ze denken te moeten zijn: machtig. Ze zullen zichzelf als uiterst gekwalificeerd beschouwen voor hun machtspositie.  

Maar niet iedereen denkt zo. Niet iedereen vindt het OK om anderen te benadelen (of erger) om een persoonlijk doel (al dan niet gelardeerd met een vleugje idealisme) te bereiken. Ondanks het feit dat er altijd meer machtszoekers zijn dan machthebbers, heeft het overgrote deel van de bevolking een heel andere mentaliteit. Veruit de meeste mensen leven liever in harmonie met anderen, dan erover te heersen. Maar het is juist die overgrote meerderheid waarover machthebbers macht hebben.  

Macht is het vermogen om anderen te laten doen wat de machthebber wil. Hoe meer macht een machthebber heeft, hoe meer hij dus zijn wil kan opleggen aan anderen, en die anderen kan laten doen wat hij wil dat ze doen. Naarmate zijn macht groeit, kan hij in toenemende mate anderen voor hem inzetten. Een belangrijk deel van zijn macht kan hij dan aanwenden om anderen (bijvoorbeeld legers, politie, ambtenaren) ervoor te laten zorgen dat zijn macht groeit. Hoe meer macht hij heeft, hoe meer mensen hij dat kan laten doen, en hoe meer macht hij kan verkrijgen. Dat heet het hefboomeffect.  

Dit is dus een mechanisme dat zichzelf aandrijft: hoe meer macht, hoe meer macht. Wanneer dit mechanisme onbelemmerd kan voortduren, komt logischerwijze uiteindelijk alle macht op één plek terecht: bij de machtigste.  

De enige belemmering is de concurrentie van andere machtszoekers. De strijd om de macht dus. Die strijd kost veel aandacht en energie en werkt dus verzwakkend voor de strijdende partijen. Het is immers aandacht en energie die gestoken moet worden in de strijd met andere machthebbers, en dus niet gestoken kan worden in de essentie van macht: het heersen over de bevolking.  

In veel gevallen dringt dat besef ook bij machthebbers door en worden er allianties gevormd met andere grote spelers. Samen het machtsmonopolie delen is vaak aantrekkelijker dan het vechten om de toppositie. Er worden dan strategische afspraken gemaakt die voor beide partijen een voordeel bieden in hun streven naar macht. Sommige mensen noemen dat een complot of een samenzwering. Maar het is niks meer dan een logische en (gezien vanuit hun denkwijze) voor de hand liggende oplossing.  

Dat veel mensen er twijfels over hebben of zoiets in de praktijk gebeurt, komt omdat veruit de meeste mensen niet de mentaliteit van een machtszoeker hebben, en zich dus wel laten leiden door andere overwegingen dan macht. Zoals bijvoorbeeld het eigen geweten en het welzijn van anderen. Het lijkt daarom bijna ongelofelijk dat er mensen zijn die daaraan geen boodschap hebben.  

En toch zijn het juist die mensen die komen bovendrijven. Het is immers die mentaliteit die noodzakelijk is om de betreffende posities te kunnen verwerven. Een mentaliteit die weliswaar bij betrekkelijk weinig mensen voorkomt, maar toch altijd bij meer dan voldoende om daarmee de posities te bemannen.  

Machthebbers behoren per definitie tot een kleine minderheid. Macht heb je pas als je het te vertellen hebt over meerdere mensen. Hoe meer mensen, hoe meer macht en hoe groter in verhouding de meerderheid is waarover je macht hebt. Er zijn dus niet veel mensen met de machtsmentaliteit nodig om machthebbers te krijgen. Maar die mentaliteit is wel een voorwaarde om er een te worden. Het zijn dus juist de uitzonderingen die de posities verwerven. Uitzonderingen met een mentaliteit die per definitie niet aansluit bij de meerderheid van de mensen. 

Machthebbers zijn in staat om anderen te laten doen wat zij willen dat ze doen. Ze zijn daarmee dus bepalend voor hetgeen die anderen doen. En met dat doen, richten wij (alle mensen) de samenleving in. Die samenleving wordt daarmee dus ingericht naar de voorkeur van de machthebber.  

En omdat machthebbers (noodzakelijkerwijze, anders waren ze geen machthebber) een heel andere mentaliteit hebben dan de meeste mensen, wordt die samenleving dus ingericht naar een andere voorkeur dan die van de meeste mensen. En daarmee zal die samenleving dus niet naar de voorkeur zijn van de meeste mensen. Om de doodsimpele reden dat dit de drijfveer is van machthebbers: het inrichten van de wereld naar hun zin, en de anderen dit laten uitvoeren.  

Dat betekent dus dat de meeste mensen, onder bevel van machthebbers, een wereld bouwen die niet naar hun eigen zin is. Een wereld die vooral de mentaliteit van machthebbers weerspiegelt, en niet hun mentaliteit. En toch wordt die wereld gebouwd door niet-machthebbers (de rest van de mensheid) die zich laten sturen door machthebbers. Het zijn de niet-machthebbers die een wereld bouwen die niet naar hun eigen zin is en die niet de denkwijze van de meeste mensen weerspiegelt. 

Machthebbers hebben dus bepaalde eigenschappen die ervoor zorgen dat ze machthebber zijn. Eigenschappen die de meeste andere mensen afkeuren. Eigenschappen die niet overeenstemmen met het geweten en de intenties van de meeste mensen. En toch laten de meeste mensen zich erdoor leiden. Deden ze dat niet, dan waren de machthebbers geen machthebber meer. Macht heeft een machthebber immers alleen als mensen daadwerkelijk doen wat hij zegt.

Machthebbers weten dat. Ze weten dat hun voorkeur anders is dan de voorkeur van de meeste mensen. Strijdig zelfs. Maar om de eigen voorkeur ten uitvoer te laten komen, hebben ze wel de medewerking van de uitvoerders (de rest van de mensheid) nodig. Zo weten ze bijvoorbeeld dat veruit de meeste mensen het liefst in vrijheid en in harmonie met anderen leven. Maar daarmee bereiken ze hun doel niet.  

Om de rest van de mensen te laten doen wat machthebbers willen dat ze doen, is het dus noodzakelijk die anderen te misleiden. Wanneer machthebbers openlijk zouden laten blijken wat hun motieven zijn, dan zouden anderen er niet aan meewerken en dan is het gedaan met hun macht. Misleiding is dus een voorwaarde om macht te verkrijgen en te behouden. Degenen die het handigst misleiden, maken dus meer kans op machtsposities dan degenen die daar minder goed in zijn.  

We kunnen er dus vanuit gaan dat degenen op de hoogste machtsposities, het misleidinginstrument efficiënt gebruiken. Dat ze ons onder valse voorwendselen dingen laten doen waarvan we de resultaten zelf niet OK vinden. Dingen die resultaten opleveren die niet overeenstemmen met onze voorkeuren en onze mentaliteit. Als dat wel het geval was, dan hoefden ze ons immers niet te misleiden want dan zouden we het uit onszelf doen. En als we het uit onszelf zouden doen, was macht overbodig.  

Als we nu weten dat machthebbers een andere mentaliteit hebben dan wij, andere doelen nastreven dan wij, geen boodschap hebben aan het welzijn van mensen, en ons per definitie misleiden, waarom zouden we dan nog naar ze luisteren? Waarom zouden we ze dan nog geloven? Waarom zouden we ons laten blijven verleiden om dingen te doen die alleen goed zijn voor die kleine minderheid? Dingen die resulteren in zaken die wij zelf afkeuren? 

Anders gezegd: waarom zouden we ons laten blijven leiden door mensen die een mindset hebben die de meeste mensen afkeuren? Eigenschappen die nog het best omschreven kunnen worden als psychopathisch (ook psychopaten vinden zichzelf niet kwaadaardig). Eigenschappen die een voorwaarde zijn om machthebber te worden, en die dus alle machthebbers bezitten, en waardoor de mensheid al vele eeuwen geteisterd wordt.

Waarom zouden we ons nog langer laten leiden door juist deze minderheid? Een minderheid die gekenmerkt wordt door bikkelhard egoïsme dat, zoals altijd, ten koste gaat van alle anderen.  

Hoe lang zal de mensheid nog blijven geloven dat de huidige "leiders", het deze keer wel goed met ons voorhebben? En zich er, voor de zoveelste keer, aan conformeren. En voor de zoveelste keer de bittere gevolgen ervan zal moeten ondergaan.

Een keer moet het toch doordringen: we hebben niemand nodig om ons te vertellen wat we moeten doen. We hoeven alleen maar te doen wat we zelf OK vinden. Zodra we ons laten leiden door machthebbers, weten we zeker dat het niet OK is wat we doen, tenminste, niet naar onze eigen maatstaven. En dat komt omdat machthebbers andere dingen OK vinden dan wij.